مدرسه علمیه فاطمیه صومعه سرا

شوق به تهذیب و سیر و سلوک در دوران ما، خصوصاً در میان جوانان و آشنایان به زندگی و مقامات علمای بزرگ، پررنگ شده است. سعی می کنیم با خواندن کتاب ها و مجلات حاوی دستورالعمل های عرفانی یا گرفتن دستور العمل از اساتید اخلاق و امثال این موارد، به آن دست یابیم؛ اما غالباً بعد از مدتی این شوق در درون ما کم رنگ شده و این شعله مقدس آرام آرام رو به خاموش شدن می رود. براستی علت را در چه چیز باید جستجو کرد؟
اولین سبب و عامل دلسردی در مسیر بندگی را می توان در جهل و ناآگاهی دینی جستجو کرد؛ چرا که: «انّما یَخشَی اللهُ مِن عَبادِهِ العُلَماء». راه خدا جویی، مسیری است که بدون علم طی نمی شود و جوان خدا جو باید در این راه، مجهز به سلاح علم و آگاهی باشد؛ در غیر این صورت، خطر انحراف، جدی است .
عمل بر اساس عادت و تقلید، بدون علم و تفکر و گرفتن دستورالعمل از اهل فن، نتیجه نمی دهد؛ لذا سالک را خسته می کند. اما اگر جوان طالب کمال، معارف اصلی و زیر بنایی اسلام را بر اساس آموزه های اسلام ناب فرا گیرد، می داند که چه کار می خواهد کند؛ لذا نه خسته می شود و نه در دام مدعیان دروغین عرفان، اسیر می گردد. از این رو، مطالعه آثار عمومی غیر تخصصی استاد شهید مطهری، حضرت امام، استاد مصباح یزدی و استاد جوادی آملی، به عنوان منابع شناخت کلیات معارف دینی، لازم و اجتناب ناپذیر است .
دومین عامل این پدیده نامبارک، استقامت نداشتن در راه هدف و بی صبری و از یاد بردن این نکته است که دست از طلب ندارم تا کام من برآید متأسفانه به جهت اطلاع رسانی ناقص در کتاب ها و مجالس مذهبی، این گونه القا می شود که به کمال رسیدن، کار یک شب است! جوان در محافل شب قدر مکرر می شنود که: همین که اینجا آمدی، یعنی خدا همه گناهانت را بخشیده، تو دعوت شدة خدایی، تصمیم بگیر با خدا باشی، خدا همه چیز را امشب به تو می دهد و نظایر این جملات .
جوان خداجو با شنیدن این جملات گمان می کند که به محض تصمیم گرفتن، فوراً به مطلوبش می رسد؛ اما واقع امر، این طور نیست. هیچ کس به محض تصمیم گرفتن برای دکتر شدن، دکتر نمی شود. توبه و گریه نیز به منزله قبولی و پذیرفتن اولیه در دانشگاه بندگی است و رسیدن به درجه های عالیه کمال، نیازمند تلاش و استقامت است .
جوان می خواهد زود نتیجه بگیرد و درخت بندگی اش زود میوه بدهد. هنوز چند صباحی از مجاهدت و بندگی نگذشته، منتظر خواب خوب و رؤیای صادقانه است. در انتظار دیدن برزخ و ائمه علیه است. در حالی که این راه صبر لازم دارد و برای به دست آوردن میوه شیرین و روح بخش بندگی، باید ضمن مراقبت و رسیدگی، در پای این نهال صبر و حوصله کرد: «گویند سنگ، لعل شود در مقام صبر » .
آخرین علت دل زدگی در طریق خدا خواهی را و به عبارت دیگر فقدان تقوای جامع باید در مراقبه ناقص پیدا نمود که مهم ترین و اصلی ترین عامل دلسردی از تهذیب نفس است. تقوای جامع، یعنی اینکه لابه لای طاعات و عبادات سالک، گناه و تمرّد نباشد. اینکه شخص نماز شب بخواند، اما مراقب چشم خود نباشد و یا مراقب اعضایش باشد، اما بد اخلاقی کند و در یک کلام، اهل مسجد و منبر و ذکر و دعا باشد اما گاهی اوقات به میخانه هم سری بزند(!) کافی نیست .
نتیجه این تقوای ناقص، اندک است و چون در افراد پای استقامت غالباً لنگ است، همین امر، باعث دلسردی و دلزدگی از بندگی و عبادت می شود؛ اما تقوای جامع، اثرش را زود ظاهر می کند که از اولین ثمرات آن هم تمایل و علاقه به معنویات و دعا و خلوت و سکوت است که در قلب، طلوع می کند .
تقوای جامع همه جوانب زندگی را در اخلاق و رفتار و گفتار، در درآمد و کسب، در برخوردها و معاشرت ها، در افکار و خطورات ذهنی و غیره، پوشش می دهد و در همه این موارد، تقوا ـ یعنی رعایت خواست الهی و تحصیل رضایت پروردگار ـ حضور زنده و فعال دارد. تقوای جامع حتی با مستحبات کم هم نتیجه بخش است . از معصومین روایت شده است: «جدّوا و اجتهدوا و ان لم تعملوا فلا تعصوا فانّ من یبنی ولایهدم یرتفع بناءه و ان کان یسیرا و انّ من یبنی و یهدم یوشک اَن لا یرتفع له بناء؛ جدیت و تلاش کنید و اگر عمل نیک (مستحب) انجام نمی دهید، [لااقل] گناه نکنید، زیرا کسی که ساختمان می سازد و خرابش نمی کند، بنا بالا می رود، اگر چه کم باشد؛ اما کسی که ساختمان می سازد و خرابش می کند، بنایش بالا نخواهد رفت . 1 »
این موارد، مهم ترین علل و عوامل افول شوق بندگی و ادامه سیر و سلوک است. با علم و تقوای جامع و زیر سایه صبر و استقامت، میوه درخت بندگی، شکوفا و سرسبز می شود و پیداست که با ظهور ثمره و چشیدن طعم و مزه میوه بندگی، تمام خستگی ها از وجود سالک رخت خواهد بست و بلکه شوقی مضاعف برای ادامه راه در او متولد خواهد شد .

________________________________________
[1] . بحارالانوار، ج67، ص286.
امان - آذر و دیماه 1390 ، شماره 33