تربیت مهدوی: پرورش عواطف کودک در پرتو نیایش
تربیت مهدوی: پرورش عواطف کودک در پرتو نیایش
نیایش، مؤثرترین عامل پرورش عواطف، رفع نگرانی و دلهره ها، نزدیک شدن انسان ها به یکدیگر و ستایش آفریدگار جهان است.
اصلی ترین مسأله ای که در مسائل تربیتی برای خانواده های مذهبی، در خور توجه است، پرورش نسل نوخاسته اجتماع است به نحوی که نهال ایمان به خداوند بزرگ در جان و دل آنان، ریشه بدواند و بارور گردد؛ نهالی که بتواند در هر محیط و تحت هر شرایطی، سرسبز و خرم بماند و سموم تبلیغات مخالف، طراوت و نشاط آن را به زردی و خزان مبدل نسازد و تیشه شبهات و اشکالات، آن را از ریشه بر نیاورد.
نمی توان با استدلال ها و براهین پر پیچ و خم، بذر چنین ایمانی را در قلب پاک کودک افشاند. این روش، نه تنها با فکر ساده و کودکانه او سازش ندارد، بلکه حتی معلوم نیست با سلیقه انسان هم مطابقت کند.
در عین حال، این سخن به این معنا نیست که از استعدادهای نخستین و نیروی فطری که در نهاد کودک به ودیعت گذارده شده است، نباید استفاده کرد و افکار و خرد او را نباید از طریق استدلال، به سوی شناسایی آفریدگار بزرگ هستی سوق داد.
پدران و مادران و مربیان لایق می توانند به آرامی و با حوصله و بردباری، بذر چنین ایمانی را در زمین دل کودکان بیفشانند و آن چنان ایمانی به او عرضه و تلقین کنند که هم از جنبه فکری و عقلی، صحیح و قابل هضم و دور از خرافات و موهومات باشد و هم از جنبه عاطفی، منشأ تحرک و تلطیف اخلاق و اصلاح رفتار او شود.
اما کار مهم و اساسی تر آنها از این جا شروع می شود که احیا و تربیت ایمان فطری کودک، نباید تنها محدود به آنچه گذشت باشد، بلکه با برنامه های عملی و تمرینی توأم گردانند. مربی برای محقق ساختن اندیشه های خود، ناگزیر است از لحاظ علمی به کودک بفهماند که یک زندگی صحیح و بی شائبه، آن است که از تناقض، بری باشد. چه معنا دارد که زبان انسان به دلش دروغ بگوید و کردارش به هر دو؟ ننگ آور و رقت بار است زندگی مردمی که کردار، گفتار و پندار آنان با هم مطابق نباشد؛ همان زندگی ای که متأسفانه، انسان های عصر ماشین و تکنیک، سخت در دام آن گرفتارند!
مربی برای تکمیل کارهای خود و به عبارت رساتر، نقش سازندگی ای که در پرورش عقل و عواطف ایمانی کودک ایفا می کند، ناگزیر است که به تدریج و در همان سال های نخستین زندگی، به خصوص در سال های اول دبستان یا کودکستان، کودک را با عبادت آشنا کند و از این رهگذر، ایمان فطری او را احیا و تکمیل سازد. عالی ترین راهنمای ما، نه تنها در مورد کودکان، بلکه در مورد بزرگ سالان نیز قرآن کریم است. قرآن، پرورش نیروی ایمان را ـ که یکی از عالی ترین و ارزنده ترین فضایل انسانی است ـ با عبادت ها، نیایش ها و کرنش ها عملی می داند و ضمن جمله ای بس کوتاه و رسا می فرماید: «وَاعْبُدْ رَبَّک حَتَّی یاْتِیک الیقِینُ؛[1] و پروردگارت را پرستش کن تا در پرتو آن، یقین (که همان ایمان کامل و خالص است) برای تو حاصل گردد». چنان که قبلاً نیز به آن اشاره کرده ایم.
آری؛ کودک با تمرین عبادت و خوگرفتن به آن، به تدریج ایمان خود را به مرحله عالی می رساند و آن چنان نیرومند می سازد که با هیچ گونه عاملی تهدید نخواهد شد.[2]
*. استاد حوزه و دانشگاه.
[1]. سوره حجر، آیه 99.
[2]. نسل نوخاسته، ص2.
